Vụ Vingroup khởi kiện: Công cụ “vi bằng” và góc nhìn của Thừa phát lại

12.9.25

Những ngày qua, dư luận xôn xao trước thông tin Tập đoàn Vingroup quyết liệt khởi kiện và trình báo 68 tổ chức, cá nhân đã đăng tải các thông tin sai sự thật. Tôi nhìn nhận trong sự việc này, việc xác lập chứng cứ về các bài đăng là vô cùng quan trọng đặc biệt là khi hành vi vi phạm diễn ra trên không gian mạng vốn rất dễ thay đổi, xóa bỏ nội dung, thực hiện đăng tin ẩn danh hoặc dùng danh tính giả. Ngoài ra, việc xác lập chứng cứ cần chú ý đến quan điểm, thông lệ sử dụng chứng cứ ở một số quốc gia mà Tập đoàn Vingroup dự kiến cũng khởi kiện.

Bài viết được chia sẻ dưới góc độ của một Thừa phát lại, người trực tiếp thực thi công việc ghi nhận sự kiện, hành vi theo yêu cầu của cá nhân, tổ chức. Chúng tôi không phân tích sâu về pháp lý như luật sư mà tập trung vào nền tảng của mọi vụ kiện: chứng cứ.

“Cơn bão” tin giả đến với Vingroup

Chắc hẳn nhiều người trong chúng ta đã từng bắt gặp những thông tin giật gân trên mạng xã hội nhắm vào Vingroup. Các kênh YouTube, TikTok, tài khoản Facebook ... đã lan truyền các nội dung từ việc “lãnh đạo cấp cao bị cấm xuất cảnh”, “doanh nghiệp sắp phá sản, vỡ nợ” cho đến việc “xuyên tạc nguồn gốc xuất xứ sản phẩm của Vingroup”.

Vingroup đã chính thức lên tiếng, khẳng định đây là những thông tin hoàn toàn sai sự thật, có tính chất vu khống, bịa đặt.

Giả định những thông tin đó là sai, thiệt hại Vingroup phải gánh chịu là gì?

Thiệt hại hữu hình: Biến động tiêu cực của giá cổ phiếu trên sàn chứng khoán (mã VIC, VHM, VRE), khiến vốn hóa thị trường “bốc hơi” hàng chục nghìn tỷ đồng chỉ trong vài phiên, ảnh hưởng trực tiếp đến tài sản của tập đoàn và hàng ngàn nhà đầu tư.

Thiệt hại vô hình: Đây mới là điều đáng sợ hơn. Đó là sự xói mòn niềm tin từ đối tác, khách hàng và công chúng. Một thương hiệu lớn gây dựng hàng chục năm có thể bị tổn hại nặng nề bởi vài video, vài dòng trạng thái vô trách nhiệm.

Tuy nhiên theo nhận định của tác giả, việc chứng minh thiệt hại để yêu cầu bồi thường luôn là một thách thức lớn trong các vụ kiện về nội dung trên không gian mạng hoặc tương tự. Để góp phần vượt qua thách thức đó, mọi thứ phải bắt đầu từ việc củng cố chứng cứ khởi kiện ban đầu.

Hành động pháp lý - Lựa chọn được nhiều người ủng hộ

Trước cơn bão đó, Vingroup đã lựa chọn sử dụng pháp luật. Đây là một bước đi được giới chuyên môn đánh giá cao.

Luật sư Trương Thanh Đức (Giám đốc Công ty Luật ANVI) trên Tạp chí điện tử Tri Thức đã chỉ ra rằng “Biện pháp của Vingroup là bước đi đúng đắn và cần thiết của doanh nghiệp trong bối cảnh tin đồn tràn lan trên mạng xã hội, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín và hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp”.

Luật sư Trương Anh Tú (Chủ tịch TAT Law firm) cũng nhận định trên báo Tuổi Trẻ: “Khởi kiện là một phản ứng văn minh nhằm đưa tranh luận trở lại khuôn khổ luật định, nơi sự thật được xác lập bởi bằng chứng”. Thay vì đôi co trên mạng xã hội, họ đưa vụ việc đến pháp luật để xử lý.

Hành động này cũng nhận được sự đồng tình mạnh mẽ từ những người có thẩm quyền. Ông Lê Quang Tự Do, Cục trưởng Cục Phát thanh, truyền hình và thông tin điện tử (Bộ TT&TT) trên báo Vietnamnet, đã khẳng định: “Cá nhân tôi ủng hộ việc Vingroup khởi kiện. Tôi hy vọng điều này không chỉ của Vingroup mà các tổ chức, cá nhân khác cũng nên sử dụng nhiều hơn kênh khởi kiện, đưa vụ việc ra tòa án để bảo vệ quyền lợi, danh dự, uy tín chính đáng của mình. Vì đó là cách hành xử vừa đúng quy định, vừa phù hợp với xu thế văn minh của thời đại”.

Ông Nguyễn Quang Đồng (Viện trưởng Viện Nghiên cứu chính sách và phát triển truyền thông) cũng đồng tình với việc Vingroup khởi kiện. Trên Báo Tuổi trẻ, ông đã phát biểu: “Tôi hy vọng đây là câu chuyện mở đường cho một cách hành xử văn minh sắp tới. Tin đồn, đưa tin sai sự thật, vô trách nhiệm của một số người và nhóm người phải được xử lý”.

Vi Bằng - “Ghi lại” sự thật trên không gian mạng

Làm thế nào để chứng minh một nội dung đã tồn tại khi nó có thể bị xóa đi trong vài giây? Một tấm ảnh chụp màn hình (screenshot) liệu có đủ sức nặng trước tòa? Câu trả lời thường là không, vì nó rất dễ bị nghi ngờ về tính xác thực.

Thừa phát lại Đức Hoài đang lập vi bằng internet cho khách hàng

Đây chính là lúc công cụ vi bằng phát huy giá trị.

Hiểu một cách đơn giản, Vi bằng là một văn bản do Thừa phát lại lập, ghi nhận một sự kiện, hành vi có thật tại một thời điểm, địa điểm cụ thể. Nó được ví như một “bức ảnh pháp lý” về sự thật. Giá trị của nó nằm ở chỗ:

Tính khách quan: Thừa phát lại là một bên thứ ba độc lập, chỉ ghi nhận những gì “mắt thấy, tai nghe”.

Giá trị chứng cứ: Theo quy định của pháp luật Việt Nam, Vi bằng là nguồn chứng cứ để Tòa án, cơ quan có thẩm quyền xem xét khi giải quyết vụ việc.

Tính toàn vẹn: Toàn bộ quá trình lập vi bằng được ghi nhận chi tiết, đảm bảo nội dung không bị can thiệp.

Để đáp ứng yêu cầu khắt khe của một vụ kiện mà các luật sư như ông Trương Anh Tú hay ông Trương Thanh Đức sẽ theo đuổi, việc lập vi bằng phải được thực hiện một cách cực kỳ cẩn trọng, tỉ mỉ.

Kỹ thuật lập Vi bằng hiệu quả cho từng nền tảng

Là một Thừa phát lại, tôi xin chia sẻ một vài lưu ý quan trọng khi ghi nhận chứng cứ trên các nền tảng khác nhau, đặc biệt khi các chứng cứ này có thể cần sử dụng tại cơ quan tài phán nước ngoài.

Mục tiêu chung là phải ghi nhận được nội dung, nguồn gốc (ai đăng), bối cảnh (đăng ở đâu, khi nào), sự tương tác của người xem với nội dung (mức độ tiếp cận):

Đối với YouTube, TikTok (Video):

• Phải quay lại toàn bộ video từ đầu đến cuối, không cắt xén.
• Ghi nhận rõ ràng URL (đường link) của video.
• Ghi nhận thông tin của kênh đăng tải: tên kênh, ảnh đại diện, số lượng người theo dõi.
• Quay lại cả phần mô tả video và một phần bình luận tiêu biểu để thấy được mức độ lan tỏa và phản ứng của cộng đồng.

Đối với Fanpage, tài khoản Facebook (Mạng xã hội):

• Ghi nhận toàn bộ bài đăng (post), bao gồm cả văn bản, hình ảnh, video.
• Chụp/quay rõ URL của bài đăng cụ thể và URL của trang/tài khoản cá nhân đã đăng.
• Ghi nhận các thông số quan trọng: lượt thích (like), bình luận (comment), chia sẻ (share) tại thời điểm lập vi bằng để chứng minh mức độ ảnh hưởng.
• Ghi nhận cả những bình luận có nội dung vu khống, xuyên tạc.
• Ghi nhận thông tin tài khoản quản lý fanpage

Đối với Trang blog, Báo điện tử:

• Ghi nhận toàn bộ nội dung bài viết.
• Bắt buộc phải có URL của bài viết.
• Ghi nhận tên tác giả, ngày giờ đăng bài.
• Ghi nhận cả giao diện chính của trang web để xác định đây là cơ quan, tổ chức nào.
• Ghi nhận thông tin tên miền.

Điều quan trọng nhất, tất cả quá trình cần ghi nhận cần được quay phim màn hình liên tục từ ban đầu đến khi kết thúc để đảm bảo sự toàn vẹn của chuỗi chứng cứ thu thập được.

Lưu ý quan trọng cho việc sử dụng ở nước ngoài:

Pháp luật của nhiều quốc gia (đặc biệt là các nước theo hệ thống Thông luật như Hoa Kỳ) không có chế định “Thừa phát lại” hay “Vi bằng” giống hệt Việt Nam. Do đó, để Vi bằng được công nhận, quá trình lập phải cực kỳ chặt chẽ:

Mô tả chi tiết hồ sơ, vai trò của Thừa phát lại: Hồ sơ vi bằng cần có nội dung giải thích rõ ràng về chức năng, thẩm quyền của Thừa phát lại, giấy tờ thành lập văn phòng Thừa phát lại, giấy tờ về việc bổ nhiệm Thừa phát lại, được dịch thuật công chứng. Đặc biệt, hồ sơ cần nhấn mạnh Thừa phát lại là một chức danh được Nhà nước bổ nhiệm, hoạt động độc lập, khách quan để ghi nhận các sự kiện thực tế.

Quy trình minh bạch: Toàn bộ quá trình lập vi bằng nên được quay video lại: từ việc Thừa phát lại mở thiết bị, kết nối mạng, truy cập vào đường link và ghi nhận nội dung. Điều này tạo thành một chuỗi bằng chứng liên tục, chứng minh không có sự can thiệp, dàn dựng.

Chuyển ngữ chính xác: Thuật ngữ “vi bằng” cần được dịch đúng nghĩa pháp lý để cơ quan tài phán nước ngoài hiểu được bản chất của nó là một tài liệu ghi nhận sự thật khách quan bởi một chức danh tư pháp (có thể được dịch thành “Factual Record Affidavit” hoặc “Notarized Factual Report by a Judicial Officer”).

Vụ việc của Vingroup, qua những ý kiến của các luật sư, nhà quản lý và cả những người làm công tác thu thập chứng cứ như chúng tôi, đã cho thấy một điều rõ ràng: Trong một thế giới ảo mà mọi thứ đều có thể được đăng tải, thay đổi, xóa bỏ một cách dễ dàng không cần kiểm chứng; mức độ tiếp cận người dùng cũng nhanh chóng và cực lớn thì chỉ có những chứng cứ được thu thập bài bản, mới là “công cụ” hiệu quả để giải quyết các tranh chấp phát sinh, giúp con người hành xử văn minh hơn trên môi trường mạng.

TPL Đức Hoài