Xác định thời điểm lập chứng cứ phim chiếu mạng vi phạm bản quyền!?
7.8.25Cụ thể, bài viết này sẽ tham chiếu Bản án phúc thẩm số 109/2023/KDTM-PT ngày 16/10/2023 của Tòa án nhân dân Cấp cao tại Thành phố Hồ Chí Minh về “Tranh chấp quyền độc quyền khai thác tác phẩm điện ảnh” (sau đây gọi là “Vụ án”) (Nguồn: Bản án được người viết tham khảo trên website thuvienphapluat.vn).
Xem bản án tại đây
Để thuận tiện cho việc phân tích và theo dõi của bạn đọc, TPL Đức Hoài xin được tạm quy ước tên các bên trong Vụ án như sau: Nguyên đơn là “Thiên Kim”, bị đơn là “Via” và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan là “Công ty HongKong”. Việc đặt tên này chỉ nhằm mục đích làm rõ nội dung phân tích và hoàn toàn không có ý định ám chỉ hay xúc phạm đến bất kỳ cá nhân, tổ chức nào trên thực tế có tên trùng khớp.
Theo nội dung vụ án, Công ty Thiên Kim (nguyên đơn) khởi kiện, cho rằng mình được Công ty HongKong cấp quyền độc quyền khai thác 03 bộ phim điện ảnh tại Việt Nam. Thiên Kim đã phát hiện Công ty Via (bị đơn) đăng tải trái phép các bộ phim này trên trang web “tv.zing.vn” mà không có sự cho phép. Do đó, Thiên Kim yêu cầu Via phải bồi thường thiệt hại hơn 14,3 tỷ đồng và đăng báo xin lỗi công khai.
Phản hồi lại, phía Via không đồng ý với toàn bộ yêu cầu khởi kiện. Via đưa ra hai lập luận chính để bào chữa: thứ nhất, “tv.zing.vn” là một mạng xã hội và các bộ phim là do người dùng đăng tải, do đó Via với tư cách là đơn vị trung gian không phải chịu trách nhiệm. Thứ hai, và cũng là điểm mấu chốt, Via cho rằng tại thời điểm xảy ra vi phạm, Thiên Kim chưa có đủ cơ sở pháp lý để chứng minh mình là chủ thể có quyền khai thác độc quyền hợp pháp đối với các bộ phim này tại Việt Nam.
Lập luận sắc bén của Tòa Phúc thẩm: “Điều kiện cần và đủ” để xác lập quyền
Trong vụ án này, Thiên Kim (nguyên đơn) đã khởi kiện Via (bị đơn) vì cho rằng Via đã khai thác 03 bộ phim thuộc quyền độc quyền của mình trên lãnh thổ Việt Nam. Để chứng minh, Thiên Kim đã nộp các vi bằng ghi nhận việc Via đăng tải các bộ phim này.
Tuy nhiên, thay vì chỉ tập trung vào hành vi vi phạm, Tòa án cấp phúc thẩm đã đi thẳng vào gốc rễ vấn đề bằng cách đặt ra hai câu hỏi mấu chốt, được xem là “điều kiện cần và đủ” để Thiên Kim có quyền khởi kiện:
1. Tại thời điểm ký hợp đồng cấp phép, bên cấp phép (Công ty Hồng Kong) đã thực sự sở hữu quyền để chuyển giao cho Thiên Kim hay chưa?
2. Tại thời điểm ghi nhận vi phạm, Thiên Kim đã được cơ quan chức năng Việt Nam cấp phép để nhập khẩu và lưu hành các bộ phim này hay chưa?
Qua quá trình xét xử, Tòa Phúc thẩm nhận thấy tại thời điểm các vi bằng được lập, Thiên Kim chưa đáp ứng được cả hai điều kiện trên. Cụ thể, các giấy tờ chứng minh quyền của bên cấp phép và giấy phép nhập khẩu phim của Thiên Kim đều được cấp sau ngày lập vi bằng. Từ đó, Tòa án kết luận rằng tại thời điểm vi phạm diễn ra, Thiên Kim chưa có đầy đủ tư cách pháp lý của một chủ thể có quyền độc quyền. Do đó, yêu cầu khởi kiện của Thiên Kim không được chấp nhận.
Bài học cho Thừa phát lại và người yêu cầu: Quyền phải có trước, vi bằng ghi nhận sau
Vụ án trên là một bài học kinh nghiệm sâu sắc. Vi bằng, về bản chất, là một “bức ảnh chụp nhanh” sự thật khách quan tại một thời điểm cụ thể. Để “bức ảnh” đó có giá trị chứng minh hành vi xâm phạm quyền, thì ngay tại khoảnh khắc bấm máy, chủ thể yêu cầu lập vi bằng phải đang thực sự nắm giữ quyền đó một cách hợp pháp.
 |
| Một thư ký đang hỗ trợ Thừa phát lại lập vi bằng trên internet |
Từ góc độ của Thừa phát lại, khi tiếp nhận yêu cầu lập vi bằng ghi nhận vi phạm bản quyền phim ảnh (đặc biệt là phim ngoại nhập), Thừa phát lại cần lưu ý tư vấn cho khách hàng về hai yếu tố pháp lý nền tảng:
1. Tính hợp pháp của thỏa thuận chuyển quyền: Các hợp đồng, thỏa thuận cấp phép phải có hiệu lực và bên cấp phép phải có thực quyền tại thời điểm ký kết.
2. Sự cho phép của cơ quan nhà nước: Phải có giấy phép phê duyệt nội dung, giấy phép nhập khẩu hoặc các văn bản tương đương từ cơ quan chức năng Việt Nam.
Chiến lược “lập vi bằng trước, hoàn thiện pháp lý sau” như trong vụ án này đã cho thấy sự rủi ro. Dù vi bằng ghi nhận hành vi vi phạm là có thật (và Thừa phát lại tiếp nhận lập vi bằng ở thời điểm này là không vi phạm bất kỳ điều gì về thẩm quyền), nhưng nó lại được lập vào thời điểm mà quyền của nguyên đơn chưa được pháp luật Việt Nam công nhận đầy đủ.
Tuy vậy, chúng tôi không phủ nhận việc khách hàng có thể yêu cầu lập vi bằng ngay nếu thấy quyền của mình bị xâm phạm. Đó là bước tiền đề, sau khi kiểm tra lại các tài liệu, nếu quyền của mình được xác lập sau thời điểm lập vi bằng ban đầu thì nên tiếp tục lập một vi bằng khác để tạo thành chuỗi chứng cứ.
Lưu ý nghiệp vụ về vi bằng phim nhiều tập
Một điểm nhỏ khác từ bản án là vi bằng chỉ ghi nhận vi phạm ở một vài tập phim đầu tiên. Để chứng minh phạm vi và mức độ thiệt hại một cách toàn diện, khi lập vi bằng cho phim bộ, Thừa phát lại nên thao tác ghi nhận trên nhiều tập phim khác nhau, thậm chí là từ tập đầu tiên đến tập cuối cùng (nếu có thể). Mỗi tập phim thì ghi nhận việc nhấp vào xem một vài phân cảnh ở đầu, giữa, cuối và chụp màn hình đính kèm vi bằng. Nếu có thể tải về các tập phim này thì tải về.
Cách lập vi bằng như vậy giúp chứng minh hành vi vi phạm mang tính hệ thống và kéo dài.
Kết luận
Vi bằng là một công cụ hữu ích để thu thập sự thật nhưng giá trị của nó phụ thuộc hoàn toàn vào nền tảng pháp lý vững chắc tại thời điểm nó được tạo ra. Bài học từ vụ Via và Thiên Kim nhắc nhở việc lựa chọn đúng “thời điểm vàng” để thu thập chứng cứ chính là yếu tố quyết định thành công trong cuộc chiến pháp lý chống vi phạm bản quyền phim.
TPL Đức Hoài