Vi bằng - Công cụ hữu hiệu bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ

1.6.25

Trong kỷ nguyên số và hội nhập kinh tế quốc tế, quyền sở hữu trí tuệ (SHTT) không chỉ là tài sản vô hình quý giá của cá nhân, doanh nghiệp mà còn là động lực quan trọng cho sự phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, tình trạng xâm phạm quyền SHTT ngày càng trở nên tinh vi và phức tạp, đặt ra thách thức lớn cho các chủ sở hữu trong việc bảo vệ thành quả sáng tạo của mình. Trước thực trạng đó, liệu Thừa phát lại với công cụ lập vi bằng có thể đóng góp như thế nào vào công cuộc bảo vệ quyền SHTT? Bài viết này sẽ làm rõ vai trò và giá trị của vi bằng trong lĩnh vực này theo quy định pháp luật Việt Nam.

Mục lục bài viết

1. Quyền Sở hữu trí tuệ và tầm quan trọng của việc ghi nhận bằng chứng
2. Vi bằng là gì và giá trị pháp lý của vi bằng trong tố tụng
3. Cơ sở pháp lý cho việc Thừa phát lại lập vi bằng liên quan đến quyền Sở hữu trí tuệ
4. Các trường hợp Thừa phát lại có thể lập vi bằng bảo vệ quyền Sở hữu trí tuệ
5. Quy trình Thừa phát lại lập vi bằng ghi nhận hành vi xâm phạm Sở hữu trí tuệ
6. Giá trị chứng cứ của vi bằng trong giải quyết tranh chấp Sở hữu trí tuệ
7. Những lưu ý khi yêu cầu lập vi bằng về Sở hữu trí tuệ
8. Lời khuyên khi sử dụng vi bằng để bảo vệ quyền Sở hữu trí tuệ
9. Kết luận

1. Quyền Sở hữu trí tuệ và tầm quan trọng của việc ghi nhận bằng chứng

Quyền sở hữu trí tuệ, theo Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam, bao gồm quyền tác giả và quyền liên quan, quyền sở hữu công nghiệp (sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý,...) và quyền đối với giống cây trồng. Việc bảo vệ các quyền này không chỉ khuyến khích sự sáng tạo, đổi mới mà còn đảm bảo một môi trường cạnh tranh lành mạnh.

Khi xảy ra xâm phạm, việc thu thập và trình bày bằng chứng xác thực, khách quan về hành vi xâm phạm là yếu tố then chốt để chủ sở hữu có thể yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền can thiệp hoặc khởi kiện ra Tòa án. Đây chính là lúc vai trò của một công cụ ghi nhận sự kiện, hành vi một cách khách quan trở nên vô cùng cần thiết.

Thừa phát lại Đức Hoài trong một vụ việc lập vi bằng

2. Vi bằng là gì và giá trị pháp lý của vi bằng trong tố tụng

Như đã đề cập ở các bài viết trước, vi bằng là văn bản do Thừa phát lại lập, ghi nhận sự kiện, hành vi có thật theo yêu cầu của cơ quan, tổ chức, cá nhân. Theo quy định tại Điều 36 Nghị định 08/2020/NĐ-CP về tổ chức và hoạt động của Thừa phát lại, vi bằng không thay thế văn bản công chứng, văn bản chứng thực, văn bản hành chính khác.¹ Tuy nhiên, "vi bằng là nguồn chứng cứ để Tòa án xem xét khi giải quyết vụ việc dân sự và hành chính theo quy định của pháp luật; là căn cứ để thực hiện giao dịch giữa các cơ quan, tổ chức, cá nhân theo quy định của pháp luật."²

3. Cơ sở pháp lý cho việc Thừa phát lại lập vi bằng liên quan đến quyền Sở hữu trí tuệ

Pháp luật hiện hành không có quy định cấm Thừa phát lại lập vi bằng đối với các sự kiện, hành vi liên quan đến SHTT. Điều 36 Nghị định 08/2020/NĐ-CP cho phép Thừa phát lại lập vi bằng ghi nhận các sự kiện, hành vi có thật diễn ra trên thực tế. Các hành vi xâm phạm quyền SHTT (ví dụ: sao chép tác phẩm, sử dụng nhãn hiệu trùng hoặc tương tự gây nhầm lẫn, bán hàng giả mạo SHTT...) hoàn toàn là những "sự kiện, hành vi có thật".

Do đó, khi chủ sở hữu quyền SHTT phát hiện hành vi xâm phạm và có yêu cầu, Thừa phát lại có đầy đủ cơ sở pháp lý để lập vi bằng ghi nhận các hành vi này.

4. Các trường hợp Thừa phát lại có thể lập vi bằng bảo vệ quyền Sở hữu trí tuệ

Thừa phát lại có thể hỗ trợ chủ sở hữu quyền SHTT bằng cách lập vi bằng trong nhiều tình huống, ví dụ:

• Ghi nhận hành vi xâm phạm quyền tác giả: Sao chép, phân phối tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học, phần mềm máy tính mà không được phép. Ví dụ: lập vi bằng ghi nhận nội dung website đăng tải phim lậu, sách điện tử không có bản quyền.
• Ghi nhận hành vi xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp:
  • Sử dụng nhãn hiệu trùng hoặc tương tự gây nhầm lẫn cho hàng hóa, dịch vụ cùng loại. Ví dụ: lập vi bằng ghi nhận việc bày bán sản phẩm gắn nhãn hiệu xâm phạm tại một cửa hàng, hoặc quảng cáo trên một trang web.
  • Sản xuất, buôn bán hàng hóa giả mạo nhãn hiệu, kiểu dáng công nghiệp.
  • Sử dụng sáng chế, kiểu dáng công nghiệp được bảo hộ mà không được phép.
• Ghi nhận hành vi cạnh tranh không lành mạnh liên quan đến SHTT: Sử dụng chỉ dẫn thương mại gây nhầm lẫn, quảng cáo so sánh không trung thực liên quan đến sản phẩm/dịch vụ mang SHTT của đối thủ.
• Ghi nhận hiện trạng hàng hóa, sản phẩm tại các hội chợ, triển lãm để làm bằng chứng về việc sử dụng, trưng bày.

5. Quy trình Thừa phát lại lập vi bằng ghi nhận hành vi xâm phạm Sở hữu trí tuệ

Quy trình thường bao gồm các bước:

• Tiếp nhận yêu cầu: Chủ sở hữu quyền SHTT (hoặc người được ủy quyền) cung cấp thông tin về quyền SHTT bị xâm phạm, đối tượng, thời gian, địa điểm diễn ra hành vi xâm phạm.
• Xác minh sơ bộ: Thừa phát lại kiểm tra các giấy tờ chứng minh quyền SHTT (văn bằng bảo hộ, giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả,...), tính hợp pháp của yêu cầu.
• Tiến hành ghi nhận:
  • Đối với hành vi trực tuyến: Thừa phát lại trực tiếp truy cập website, ứng dụng, mạng xã hội... để chụp ảnh màn hình, quay video, tải xuống dữ liệu, ghi nhận đường dẫn URL, thời gian truy cập. Quá trình này phải đảm bảo tính toàn vẹn của dữ liệu điện tử.
  • Đối với hành vi ngoài đời thực: Thừa phát lại trực tiếp đến địa điểm (cửa hàng, nhà xưởng, sự kiện...) để quan sát, chụp ảnh, quay video, mô tả chi tiết sản phẩm, bao bì, cách thức trưng bày, giao dịch (nếu có). Có thể thực hiện việc mua hàng đối chứng.
• Lập vi bằng: Thừa phát lại mô tả chi tiết, khách quan sự kiện, hành vi đã chứng kiến, kèm theo các hình ảnh, video, tài liệu thu thập được. Vi bằng phải có chữ ký của Thừa phát lại và đóng dấu Văn phòng Thừa phát lại.

6. Giá trị chứng cứ của vi bằng trong giải quyết tranh chấp Sở hữu trí tuệ

Vi bằng do Thừa phát lại lập là một nguồn chứng cứ quan trọng theo Điều 93, 94 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015. Nó giúp:

• Xác thực thời điểm, địa điểm, nội dung hành vi xâm phạm: Đặc biệt hữu ích khi hành vi xâm phạm có thể dễ dàng bị xóa bỏ, thay đổi (ví dụ: nội dung trên internet, hàng hóa bày bán theo mùa vụ).
• Cung cấp cơ sở cho các cơ quan chức năng: Vi bằng là căn cứ để chủ sở hữu quyền SHTT yêu cầu các cơ quan quản lý nhà nước (Quản lý thị trường, Thanh tra chuyên ngành, Công an) xử lý vi phạm hành chính hoặc hình sự.
• Hỗ trợ trong tố tụng tại Tòa án: Là một phần quan trọng trong hồ sơ khởi kiện, giúp Tòa án có cái nhìn khách quan về vụ việc.

Tuy nhiên, cần lưu ý vi bằng chỉ ghi nhận sự kiện, hành vi. Việc đánh giá hành vi đó có xâm phạm quyền SHTT hay không thuộc thẩm quyền của Tòa án hoặc cơ quan nhà nước có thẩm quyền dựa trên toàn bộ chứng cứ và quy định pháp luật.

7. Những lưu ý khi yêu cầu lập vi bằng về Sở hữu trí tuệ

• Xác định rõ đối tượng quyền SHTT: Cần cung cấp đầy đủ giấy tờ chứng minh quyền sở hữu, phạm vi bảo hộ.
• Cung cấp thông tin chi tiết về hành vi xâm phạm: Thời gian, địa điểm, cách thức thực hiện.
• Thời điểm lập vi bằng: Nên tiến hành lập vi bằng ngay khi phát hiện hoặc khi hành vi đang diễn ra để đảm bảo tính "nóng" của sự việc.
• Thừa phát lại không đưa ra kết luận pháp lý: Vai trò của Thừa phát lại là ghi nhận khách quan sự việc, không phải là người đưa ra phán quyết hành vi đó có vi phạm pháp luật hay không.

8. Lời khuyên khi sử dụng vi bằng để bảo vệ quyền Sở hữu trí tuệ

• Kết hợp với tư vấn pháp lý: Trước và sau khi lập vi bằng, chủ sở hữu quyền SHTT nên tham vấn ý kiến luật sư chuyên về SHTT để có chiến lược bảo vệ quyền lợi toàn diện và hiệu quả nhất.
• Lựa chọn Văn phòng Thừa phát lại uy tín: Đảm bảo Thừa phát lại có kinh nghiệm và thực hiện đúng quy trình pháp luật. Các Thừa phát lại tại Văn phòng Thừa phát lại Bến Thành đều giàu kinh nghiệm và sẵn sàng đáp ứng yêu cầu của khách hàng.
• Sử dụng vi bằng một cách chủ động: Ngay khi có vi bằng, cần nhanh chóng thực hiện các bước tiếp theo như gửi thư cảnh báo, yêu cầu xử lý vi phạm hoặc khởi kiện.

9. Kết luận

Trong bối cảnh các hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ ngày càng tinh vi, việc chủ động thu thập bằng chứng là vô cùng quan trọng. Thừa phát lại, với công cụ lập vi bằng, đã và đang trở thành một "cánh tay nối dài" đắc lực, hỗ trợ các cá nhân, doanh nghiệp ghi nhận một cách khách quan, hợp pháp các sự kiện, hành vi làm cơ sở cho việc bảo vệ quyền SHTT của mình. Hiểu rõ và vận dụng đúng đắn công cụ này sẽ góp phần nâng cao hiệu quả thực thi và bảo vệ quyền SHTT tại Việt Nam.